exclusion

Przedsiębiorstwa

Intercyza małżeńska jako bufor bezpieczeństwa przedsiębiorcy na ciężkie czasy

Prowadzenie działalności gospodarczej nieodzownie wiąże się z ryzykiem, które przy ziszczeniu się czarnego scenariusza może skutkować osobistą odpowiedzialnością osób bezpośrednio kierujących przedsiębiorstwem.  Jednym ze sposobów legalnego zabezpieczenia się przed taką ponurą wizją jest odpowiednie rozmieszczenie składników majątkowych pomiędzy masy majątkowe występujące w małżeństwie za pomocą małżeńskiej umowy majątkowej (tzw. intercyzy) uregulowanej w ustawie z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (j.t. Dz.U.2015.583 ze zm.; zwana dalej: „krio”).

 

Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków, jak i przez każdego z nich osobno (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków - takie przedmioty wymienione zostały w art. 33 krio, np.:  przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej; przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił; prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom; przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków; prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie; przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

 

W sytuacji, gdy jeden małżonek wpadnie w tarapaty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, zaspokojenie się wierzycieli z konkretnego składnika majątku, np. nieruchomości, zależy od wielu czynników, np.: rodzaju zobowiązania (cywilnoprawne, publicznoprawne); masy, do której przynależy dany składnik majątkowy oraz tego, czy małżonek wyraził zgodę na zaciągnięcie zobowiązania. W tym ostatnim przypadku wierzyciel może zaspokoić się zarówno z majątku wspólnego małżonków, jak i z majątku osobistego tego małżonka, który zaciągnął zobowiązanie (art. 41 § 1 krio). Natomiast w art. 41 § 2 krio przewidziano sytuację, że jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, to wierzyciel może zaspokoić się z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści z jednego praw własności intelektualnej, a jeżeli wierzytelność powstała  w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa - także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.
 

Zawarcie małżeńskiej umowy majątkowej w formie aktu notarialnego umożliwia małżonkom przesunięcia danego składnika majątku w ramach wcześniej wymienionych mas majątkowych, a nawet wyodrębnienie tylko dwóch majątków osobistych. W sytuacji, gdy drugi małżonek nie będzie w stanie zaspokoić swoich wierzycieli odpowiednio wcześniejsze przeniesienie np. nieruchomości, która na początku wchodziła w skład majątku wspólnego do majątku osobistego małżonka nieprowadzącego działalności gospodarczej może uchronić ją przed postępowaniem egzekucyjnym.
 

W tym miejscu należy zwrócić uwagę na kwestię, o istnieniu której niewiele osób zdaje sobie sprawę, a mianowicie, że wprowadzenie intercyzy nie zawsze zapewni absolutną ochronę majątku, bowiem w myśl art. 471 krio małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome. Przepis ten oznacza, że względem wierzyciela, który nie wiedział o istnieniu i rodzaju małżeńskiej umowy majątkowej zapisy intercyzy nie będą odnosiły skutku; odnosząc to do przykładu z nieruchomością przyjmuje się, że w stosunku do wierzyciela, który nie wiedział o istnieniu i rodzaju małżeńskiej umowy majątkowej – pomimo zawarcia ważnej intercyzy – nieruchomość nie wchodzi do majątku osobistego małżonka dłużnika, ale pozostaje w majątku wspólnym. Sposobem na ominięcie tego problemu jest np. umieszczenie w umowie z naszym kontrahentem oświadczenia, że z małżonkiem zawarliśmy intercyzę danego rodzaju. Godnym polecenia pomysłem wydaje się również wpisywanie/aktualizowanie takiej informacji w krajowym rejestrze sądowym (dotyczy wspólników oraz osób kierujących spółkami handlowymi) czy też w ewidencji działalności gospodarczej (dotyczy osoby prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą oraz wspólników spółek cywilnych).
 

Zawarcie małżeńskiej umowy majątkowej, a w szczególności ustanowienie ustroju rozdzielności majątkowej i przeniesienie ważniejszych składników do majątku osobistego drugiego małżonka, który nie prowadzi przedsiębiorstwa, w znacznej mierze zabezpiecza majątek również przed egzekucją należności publicznoprawnych, takich jak zaległości podatkowe czy też z tytułu nieuiszczonych składek na ubezpieczenie społeczne. Zgodnie z brzmieniem art. 26 ordynacji podatkowej podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki. Z kolei art. 29 § 1 ordynacji podatkowej stanowi, iż w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność, o której mowa w art. 26, obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka. Jednocześnie ordynacja podatkowe w art. 29 § 2 pkt 1 przewiduje, że skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej. Przepis art. 31 ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t.Dz.U.2015.121 ze zm.) w odniesieniu  do należności z tytułu składek nakazuje stosować odpowiednio przepisy art. 26 oraz 29 § 1 i 2 ordynacji podatkowej, tak że model postępowania jest bardzo podobny.

W praktyce funkcja ochronna zawarcia małżeńskiej umowy majątkowej działa niejako na przyszłość i pod warunkiem, że składniki majątkowe, na których małżeństwu najbardziej zależy, zostaną przeniesione do majątku osobistego małżonka  niezalegającego z płatnościami podatkowymi i zusowskimi.

 

Kolejnym interesującym zagadnieniem wartym zasygnalizowania jest skuteczność intercyzy w kontekście postępowania upadłościowego. Stosownie do treści art. 116 prawa upadłościowego i naprawczego (j.t. Dz.U.2015.233 ze zm.) roszczenia małżonka upadłego, wynikające z umowy majątkowej małżeńskiej, mogą być uwzględnione tylko wówczas, gdy była ona zawarta co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. W art. 126 prawa upadłościowego i naprawczego stwierdzono, iż ustanowienie rozdzielności majątkowej umową majątkową lub ograniczenie wspólności ustawowej jest skuteczne w stosunku do masy upadłości tylko wtedy, gdy umowa zawarta została co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Po upływie tego dwuletniego okresu wierzyciele nie będą już mogli zaspokoić się ze składników znajdujących się w majątku osobistym małżonka przedsiębiorcy, przeciwko któremu prowadzone jest postępowanie upadłościowe.
 

Wprowadzenie intercyzy nie jest remedium na wszelkie zagrożenia, jakie niesie ze sobą prowadzenie działalności gospodarczej, niemniej jednak jest relatywnie dogodnym instrumentem minimalizującym ryzyko wystąpienia negatywnych skutków niepowodzeń w biznesie, o ile pomyśli się o tym rozwiązaniu dość wcześnie. Decyzja o wprowadzeniu umownego ustroju majątkowego oraz o jej rodzaju zależy od indywidulnej oceny sytuacji małżonków, dlatego też warto pochylić się nad tym tematem i poświęcić mu więcej atencji. Na koniec wypada zauważyć, iż powyższe rozważania mają sens w sytuacji, gdy „drugą połówkę” darzymy niekwestionowanym zaufaniem, a tego nie są w stanie zapewnić i wyegzekwować żadne kodeksy.

Jak możemy porozmawiać?

Jesteśmy dostępni nie tylko w biurach stacjonarnych. Bez wychodzenia z domu możesz już dziś porozmawiać z nami o swojej sprawie.

Zadzwoń lub napisz

Sekretariat

Skontaktuj się

+48 691 913 330

lub napisz kancelaria@gramatowscy.pl

Umów spotkanie

Wybierz odpowiedni dla Ciebie termin

Umów spotkanie

Porozmawiajmy,
teraz także online

Pomoc prawna także online!

Od wielu już lat naszym klientom oferujemy możliwość zdalnej współpracy, stosując nasze sprawdzone narzędzia, jakimi są e-Porada i e-Kancelaria. Czekamy na Państwa nie tylko w naszych oddziałach - zapraszamy również do skorzystania z wideorozmowy, porady prawnej online lub czatu.

Sopot

ul. Bitwy pod Płowcami 32/1

81-730 Sopot

Nawiguj z google

Zadzwoń

Gdańsk

al. Generała Józefa Hallera 169/15,

80-416 Gdańsk

Nawiguj z google

Zadzwoń

Starogard Gdański

ul. Rynek 21/2,

83-200 Starogard Gdański

Nawiguj z google

Zadzwoń

Gdynia

ul. Gniewska 24 A/10,

81-047 Gdynia

Nawiguj z google

Zadzwoń

Zadzwoń

Sekretariat

691 913 330

Jesteśmy dostępni
od poniedziałku do piątku
w godzinach 8:15-16:00

Wyślij e-mail

Sekretariat

kancelaria@gramatowscy.pl

Jesteśmy dostępni
od poniedziałku do piątku
w godzinach 8:15-16:00

Skorzystaj z wideochatu

Połącz się teraz online

Połącz wideo

Jesteśmy dostępni
od poniedziałku do piątku
w godzinach 8:15-16:00

Spotkajmy się

Wybierz odpowiedni dla Ciebie termin

Umów spotkanie

Spotkajmy się w wybranej siedzibie kancelarii,
aby omówić Twoją sprawę.