Człowiek jest istotą społeczną, dlatego jak podkreślają socjologowie do prawidłowego funkcjonowania i rozwoju potrzebuje towarzystwa innych osób. Niestety, nie wszystkie relacje przebiegają prawidłowo. Zaborcze próby osaczenia drugiej osoby przy użyciu strachu, noszą znamiona stalkingu i mogą skończyć się w sądzie.

Definicja stalkingu. Każdy musiał już kiedyś słyszeć pojęcie „stalkingu”. Sposób zachowania osoby uprawiającej stalking, określanej jako „stalker”, można scharakteryzować jako „nękanie”, „narzucanie się” i „zagrażanie”. Ma to bardzo niekorzystny wpływ na sferę prywatną osoby, której to dotyka. Stalking przejawia się m.in. powtarzanymi próbami nawiązania kontaktu za pomocą różnych mediów komunikacyjnych (SMS-y, telefony, listy), powtarzanymi próbami nawiązania osobistego kontaktu w najbliższym otoczeniu danej osoby (miejsca spędzania wolnego czasu, miejsce zamieszkania lub pracy) lub prześladowaniem ofiary.

Regulacja prawna. Penalizacji stalkingu dokonano wprowadzając do Kodeksu Karnego nowelizację z dnia 25.02.2011 r.,  art. 190a. Artykuł ten zawiera dwa typy podstawowe przestępstwa oraz jeden typ kwalifikowany.

Pierwszy podstawowy typ przestępstwa stalkingu odnosi się do klasycznie rozumianego stalkingu. Zjawisko określane mianem stalkingu obejmuje zachowania sprawcy nakierowane na niepożądaną ingerencję w prywatność i naruszanie poczucia bezpieczeństwa ofiary, nosząc znamiona przemocy emocjonalnej.

Nękanie polega najczęściej na celowym, uporczywym i długotrwałym działaniu skierowanym przeciwko danej osobie, którego celem jest upokorzenie i dezorganizacja jej życia.

Czynność sprawcza w przypadku tzw. stalkingu polegać ma na uporczywym nękaniu innej osoby lub osoby dla niej najbliższej, wzbudzające u niej uzasadnione poczucie zagrożenia lub istotnie naruszać jej prywatność.

Kiedy dane zachowanie należy uznać za stalking wyjaśnił Sąd Najwyższy: „Aby zachowanie mogło być uznane za stalking, nękanie przez sprawcę musi być uporczywe, a zatem polegać na nieustannym oraz istotnym naruszaniu prywatności innej osoby oraz na wzbudzeniu w pokrzywdzonym uzasadnionego okolicznościami poczucia zagrożenia. Ustawodawca nie wymaga przy tym, aby zachowanie stalkera niosło ze sobą element agresji. Ponadto prawnie irrelewantne jest, w kontekście strony podmiotowej tego przestępstwa, czy czyn sprawcy powodowany jest żywionym do pokrzywdzonego uczuciem miłości, nienawiści, chęcią dokuczenia mu, złośliwością, czy chęcią zemsty. Dla bytu tego przestępstwa nie ma znaczenia, czy sprawca ma zamiar wykonać swoje groźby. Decydujące jest tu subiektywne odczucie zagrożonego, które musi być oceniane w sposób zobiektywizowany (postanowienie SN z 12 grudnia 2013 r., III KK 417/13, LEX nr 1415121).”

Drugi typ przestępstwa stalkingu wyrażono w art. 190a § 2 KK. Polega on, kolokwialnie rzecz ujmując, na przywłaszczeniu tożsamości, czyli podszyciu się pod inną osobę poprzez wykorzystanie jej wizerunku lub innych jej danych osobowych. Zachowanie sprawcy musi być ukierunkowane na wyrządzenie danej osobie szkody majątkowej lub osobistej.

Zasadność wprowadzenia w art. 190a KK odrębnego typu przestępstwa uzasadniano faktem, iż jednym z częstych przejawów zjawiska stalkingu jest zamieszczanie zdjęć ofiar i komentarzy ujawniających informacje o nich w Internecie, zamawianie na koszt ofiar różnych niechcianych towarów i usług, a przede wszystkim rozpowszechnianie informacji o pokrzywdzonym, np. w ramach tworzonych bez wiedzy i zgody ofiary kont osobistych na popularnych portalach społecznościowych.

Tego rodzaju zachowania z reguły nie będą mieścić się w ramach wieloczynowego zachowania określanego jako uporczywe nękanie, gdyż wykorzystanie danych osobowych może mieć charakter działania jednorazowego.

Typ kwalifikowany. W art. 190a § 3 KK ustawodawca przewidział typ kwalifikowany przestępstwa stalkingu oraz przywłaszczenia tożsamości. Jest to typ kwalifikowany przez następstwo w postaci targnięcia się pokrzywdzonego na własne życie. Zamach nie musi być skuteczny, śmierć człowieka nie należy do znamion tego typu kwalifikowanego. W rachubę wchodzi zarówno dokonany, jak i usiłowany zamach samobójczy.

Zagrożenie karą i tryb ścigania. Ustawą z 31.03.2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 568 ze zm.) zmieniono treść komentowanego uregulowania poprzez istotne zaostrzenie sankcji za typ podstawowy z kary od 1 miesiąca do 3 lat na karę od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności i za typ kwalifikowany od 1 roku do 10 lat pozbawienia wolności na karę od 2 do 12 lat pozbawienia wolności. Oba występki z § 1 i 2 KK są ścigane z urzędu, po zainicjowaniu wnioskiem ofiary. Oznacza to, że policja lub prokuratura rozpoczyna działanie dopiero na oficjalny wniosek pokrzywdzonego, dalej postępowanie toczy się z urzędu. Typ kwalifikowany przestępstw określonych w art. 190a § 1 i 2 KK jest ścigany z urzędu, bez uprzedniego wniosku.