1. Czy pandemia COVID-19 może być uzasadnieniem do przeprowadzenia inwentaryzacji w drodze weryfikacji zamiast w formie spisu z natury?
    2. Czy jeśli w jednostce będą problemy z przeprowadzeniem spisu z natury z powodu COVID-19, można będzie go zastąpić weryfikacją stanu środków trwałych z dokumentacją?
    3. Czy ww. zmiany mogą istotnie wpłynąć podczas kontroli na konsekwencje kierownika jednostki w zakresie naruszenia dyscypliny finansów publicznych?

Zgodnie z art. 4 ust. 1 w zw. z art. 26 ustawy z dnia 29 września 1994r. o rachunkowości, zasadą jest przeprowadzenie inwentaryzacji w drodze spisu z natury. Art. 26 ust. 1 pkt 3 ustawy wskazuje jednak, że w przypadku znacznie utrudnionego dostępu do środków trwałych, skutkującego tym że przeprowadzenie ich spisu z natury lub uzgodnienie z przyczyn uzasadnionych nie było możliwe, możliwe jest przeprowadzenie inwentaryzacji drogą porównania danych ksiąg rachunkowych z odpowiednimi dokumentami i weryfikacji wartości tych składników.
Ustawodawca w ustawie z dnia  2 marca 2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych nie odniósł się bezpośrednio do rozważanej kwestii, tj. mimo epidemii koronawirusa nie uchylił obowiązku przeprowadzenia inwentaryzacji poprzez spis z natury.

Należy jednak zauważyć, że w oparciu art. 26 ust. 1 pkt 3 ustawy o rachunkowości, na stronie internetowej Ministerstwa Finansów pojawiły się rekomendacje Komitetu Standardów Rachunkowości w zakresie "Sprawozdań finansowych w czasie pandemii COVID -19", gdzie  Wskazano problemy związane m. in. z zebraniem komisji, ograniczonym dostępem do składników podlegających spisowi itp. W rekomendacjach wskazuje się, że biorąc pod uwagę odpowiedzialność Kierownika jednostki za prawidłowe przeprowadzenie inwentaryzacji, art. 4 ust. 5 ustawy wymaga podjęcia właściwych działań zaradczych i dostosowawczych odpowiadających na faktycznie występujące utrudnienia związane z COVID-19. Działania te mają zapewnić dotrzymanie terminów inwentaryzacji (w tym jej rozliczenie) i jej kompletność. W rekomendacjach wskazano, że z uwagi na epidemię koronawirusa, Kierownik jednostki, po dokonaniu oceny uprawnionych ryzyk wpływających na jej działalność, uprawniony jest do zadecydowania o skorzystaniu z zezwolenia zawartego w art. 26 ust. 1 pkt 3 ustawy, tj. przeprowadzeniu inwentaryzacji w drodze weryfikacji. W takiej sytuacji dokument uzasadniający przeprowadzenie inwentaryzacji drogą weryfikacji zamiast spisu z natury wraz z dokumentacją potwierdzającą porównanie danych ksiąg rachunkowych na dzień bilansowy z odpowiednimi dokumentami powinien stanowić załącznik do protokołu weryfikacji. 

Komitet Standardów Rachunkowości działa przy Ministrze Finansów na podstawie ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości oraz rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 listopada 2001 r. w sprawie zakresu działania i sposobu organizacji Komitetu Standardów Rachunkowości. Wytyczne tego ciała można więc traktować jako oficjalne wytyczne Ministerstwa w przedmiocie interesującego Państwa tematu. Tym samym wynika z nich możliwość odstąpienia od przeprowadzenia ze spisu z natury na rzecz inwentaryzacji w drodze dokumentacji. 
Art. 4 ust. 5 ustawy nakłada na Kierownika jednostki odpowiedzialność za prawidłowe przeprowadzenie inwentaryzacji. Ewentualne nieprawidłowości w zakresie przeprowadzenia inwentaryzacji ww. złagodzonej formie, mogą więc wpłynąć na tą odpowiedzialność. Odstąpienie od spisu z natury z uwagi na stan epidemii koronawirusa należy więc szczegółowo uzasadnić, wskazując na czynniki negatywne np. ilość dotychczasowych zarażeń w jednostce, trudności z dostępem do danych składników majątku w danym regionie z uwagi na panujące ograniczenia, ogólną skalę zakażeń w danym obszarze itp. oraz na czynniki pozytywne np. brak znacznych zmian składników aktywów i środków trwałych rok do roku. W mojej ocenie, takie uzasadnienie oraz maksymalna staranność w zakresie przeprowadzenia inwentaryzacji winny uchronić od ponoszenia odpowiedzialności na gruncie przywołanego przepisu.