Czy pobierając emeryturę z ZUS można ubiegać się o świadczenie pielęgnacyjne na dziecko, nad którym emeryt sprawuje opiekę? Jakie kroki należy poczynić?

Świadczenie pielęgnacyjne w 2021 roku wynosi 1971 zł, a od 1 stycznia 2022 roku zostanie podwyższone do kwoty 2119 zł.

Przysługuje z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej:
1) matce albo ojcu,
2) opiekunowi faktycznemu dziecka,
3) osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną, w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,
4) innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności
– jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, albo osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.
 

Opiekunowie, którzy sprawowali pieczę nad osobami, a uzyskali prawo do emerytury, nie mogą starać się o świadczenie pielęgnacyjne, gdyż nabycie prawa do emerytury powoduje, że ubieganie się o świadczenie pielęgnacyjne nie jest możliwe. 
 

Co zrobić, gdy emerytura jest niższa niż świadczenie pielęgnacyjne? Wg aktualnej linii orzeczniczej można zawiesić prawo do emerytury i starać się o niniejsze świadczenie. 
 

Z literalnego brzmienia przepisów takie stanowisko uznać można byłoby za niezgodne z obowiązującymi przepisami, tj. art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j.: Dz. U. z 2020 r. poz. 111 - dalej powoływanej jako: "u.ś.r."). Ustawodawca wyłączył z katalogu osób uprawnionych do ubiegania się o świadczenia pielęgnacyjne osoby, które mają prawo do emerytury lub renty. Przepis jest jasny, prosty i czytelny w tej kwestii. Organy na jego podstawie śmiało odmawiają przyznania świadczeń pielęgnacyjnych emerytom sprawującym opiekę nad  niepełnosprawnymi podopiecznymi.
 

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku (Wyrok 21 października 2021 r., sygn.  III SA/Gd 848/21), a także inne Sądy w Polsce prezentują obecnie konsekwentnie odmienne poglądy. Stoją one na stanowisku, że jest dopuszczalne ubieganie się przez emeryta o świadczenie pielęgnacyjne, o ile złoży on wniosek o zawieszenie prawa do emerytury i taka emerytura rzeczywiście zostanie zawieszona. Zdaniem Sądu złożenie wniosku o zawieszenie prawa do emerytury jest możliwe. Nie ma przepisów, które by zakazywały złożenia takiego wniosku. Zawieszenie i nieotrzymywanie emerytury otwiera drogę do ubiegania się o świadczenie pielęgnacyjne. W ten sposób uzyskanie świadczenia jest możliwe.
 

Podobne stanowisko zajął:
1). WSA w Gliwicach w sprawie o sygn.: II SA/Gl 1231/20,  z dnia 8 stycznia 2021 r.,
2). WSA w Rzeszowie w sprawie o sygn.: II SA/Rz 1004/21, z dnia 13 października 2021 r.,
3). NSA w Warszawie w sprawie sygn. akt: II SA/Rz 1004/21,  z dnia 6 października 2021 r.

Zgodnie z tym ostatnim: osoba, która spełnia warunki do przyznania wyższego świadczenia pielęgnacyjnego i chce je otrzymać, a pobiera emeryturę, winna móc dokonać wyboru jednego z tych świadczeń przez rezygnację z pobierania świadczenia niższego, tj. w niniejszej sprawie emerytury. Brak możliwości dokonania takiego wyboru byłby swoistą pułapką prawną dla osób mających ustalone prawo do emerytury, a jednocześnie opiekujących się najbliższymi osobami niepełnosprawnymi. Za istnieniami takiej pułapki nie przemawiają żadne racjonalne argumenty, a zatem jej istnienie jest nieakceptowalne na gruncie zasad demokratycznego państwa prawa (art. 2 Konstytucji RP). Wybór osoba zainteresowana może zrealizować przez złożenie do organu rentowego wniosku o zawieszenie prawa do emerytury na podstawie art. 103 ust. 3 u.e.r.f.u.s. Zgodnie z tym przepisem, prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, może ulec zawieszeniu na wniosek emeryta lub rencisty. (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjny w Warszawie, sygn. akt: II SA/Rz 1004/ z dnia 6 października 2021 r.).
 

Zainteresowany powinien w pierwszej kolejności złożyć wniosek o zawieszenie prawa do emerytury do ZUS. Zawieszenie prawa do emerytury, zgodnie z art. 134 ust. 1 pkt 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ze zm. (dalej jako: "u.e.r.f.u.s."),. skutkować będzie wstrzymaniem wypłaty emerytury poczynając od miesiąca, w którym została wydana decyzja o wstrzymaniu wypłaty (art. 134 ust. 2 pkt 2 u.e.r.f.u.s.). Organ ma 30 dni na wydanie decyzji o zawieszeniu. Następnie Zainteresowany składa wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego (może po złożeniu wniosku o zawieszenie emerytury, ale przed otrzymaniem decyzji ZUS o zawieszeniu).  Organ administracji ma 30 dni na wydanie decyzji, więc Zainteresowany może w toku postępowania donieść decyzję o zawieszeniu emerytury. Zgodnie z art. 24 ust. 2 u.ś.r., prawo do świadczeń rodzinnych ustala się począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek z prawidłowo wypełnionymi dokumentami (a więc po uzupełnieniu o decyzję z ZUS), czyli w sprawach wymagających rezygnacji z emerytury od miesiąca, w którym strona przedstawi decyzję o wstrzymaniu wypłaty emerytury. Najlepiej byłoby gdyby jednak wniosek złożyć od razu z prawidłowo wypełnionymi i uzupełnionymi dokumentami i co do zasady Zainteresowani dopiero po zawieszeniu prawa do emerytury powinni składać do organu administracji wnioski o świadczenia pielęgnacyjne, a wyjątkowo stosować procedurę doniesienia decyzji o zawieszeniu świadczenia.
 

Dla poszerzenia wiedzy z tego zakresu warto zapoznać się z Wyrokiem Wojewódzkiego Sądu  Administracyjnego w Gdańsku z dnia 21 października 2021 r. III SA/Gd 848/21), zgodnie z którym w przypadku zbiegu uprawnień do różnych świadczeń rodzinnych ustawodawca wprowadził zasadę wypłaty jednego świadczenia wybranego przez osobę uprawnioną. Taka regulacja znajduje się w art. 27 ust. 5 ustawy, gdzie wskazano, że w przypadku zbiegu uprawnień do świadczenia rodzicielskiego, pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego, dodatku do zasiłku rodzinnego, o którym mowa w art. 10 lub zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustalaniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów - przysługuje jedno z tych świadczeń wybrane przez osobę uprawnioną - także w przypadku, gdy świadczenia te przysługują w związku z opieką nad różnymi osobami. Zbieg uprawnień do świadczeń uregulowany jest również w art. 95 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1270, dalej u.e.r.f.u.s.), zgodnie z którym w razie zbiegu u jednej osoby prawa do kilku świadczeń przewidzianych w ustawie wypłaca się jedno z tych świadczeń - wyższe lub wybrane przez zainteresowanego.
Przepisy każdej z ustaw regulują zbieg świadczeń przyznawanych na podstawie tych ustaw, ewentualnie wyraźnie wskazanych przepisów (por. art. 27 ust. 5 pkt 5 u.ś.r., czy art. 96 u.e.r.f.u.s.) wypłacanych przez organy określone w każdej z tych ustaw. Jedynym jednak przepisem dotyczącym zbiegu uprawnień do świadczenia pielęgnacyjnego i emerytury, przyznawanych i wypłacanych przez różne organy jest przywoływany wyżej art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a u.ś.r.
Biorąc jednak pod uwagę przedstawione zasady konstytucyjne uznać należy, że osoba, która spełnia warunki do przyznania wyższego świadczenia pielęgnacyjnego i chce je otrzymać, a pobiera emeryturę, winna móc dokonać wyboru jednego z tych świadczeń poprzez rezygnację z pobierania świadczenia niższego, tj. w niniejszej sprawie emerytury. Wybór może zrealizować poprzez złożenie do organu rentowego wniosku o zawieszenie prawa do emerytury na podstawie art. 103 ust. 3 u.e.r.f.u.s. Zgodnie z tym przepisem, prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, może ulec zawieszeniu na wniosek emeryta lub rencisty.
 

Ustawa nie ogranicza możliwości złożenia wniosku o zawieszenie prawa do emerytury. Zawieszenie prawa do emerytury, zgodnie z art. 134 ust. 1 pkt 1 u.e.r.f.u.s. skutkować będzie wstrzymaniem wypłaty emerytury poczynając od miesiąca, w którym została wydana decyzja o wstrzymaniu wypłaty (art. 134 ust. 2 pkt 2 u.e.r.f.u.s.). Emerytura jest prawem niezbywalnym. Zawieszenie tego prawa eliminuje jednak negatywną przesłankę z art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a u.ś.r., w postaci posiadania prawa do emerytury. Istota ograniczenia prawa do zasiłku pielęgnacyjnego dla emeryta, wynikająca z art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a u.ś.r., musi być interpretowana jako wiążąca się nie z samym prawem do emerytury, lecz z jego realizacją w postaci wypłaty świadczenia. Skoro zawieszenie prawa do emerytury skutkuje wstrzymaniem jej wypłaty, to uznać należy, że eliminuje się w ten sposób negatywną przesłankę wyłączającą nabycie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.