W dniu 13 października 2022 r. w życie wchodzą przepisy ustawy z dnia 9 lutego 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, które wprowadzają szereg istotnych zmian w zakresie prawa spółek.

Nowelizacja w głównej mierze dotyczy wprowadzenia do polskiego prawa spółek handlowych tak zwanego prawa holdingowego. Intencją dokonywanych zmian jest ustawowe uregulowanie relacji prywatno-prawnych między spółką dominującą a jej spółkami zależnymi, w sposób uwzględniający interes wierzycieli, członków organów oraz drobnych wspólników (akcjonariuszy) spółki zależnej, jak również wyposażenie rad nadzorczych w narzędzia umożliwiające prowadzenie bardziej efektywnego nadzoru korporacyjnego.

Ustawa wprowadza do polskiego prawa pojęcie grupy spółek, którymi mają być powiązane ze sobą spółka dominująca i zależna lub zależne, które powinny kierować się obok interesu spółki, interesem grupy spółek. Wprowadzane jest zatem pojęcie interesu grupy spółek, rozumiane jako konieczność kierowania się wspólną strategią gospodarczą.

Przepisy objęte zakresem projektu można podzielić na dwie kategorie, a mianowicie:

a) po pierwsze takie, które ułatwiają sprawne "zarządzanie" grupą spółek przez spółkę dominującą, w związku z realizacją wspólnej strategii gospodarczej grupy (art. 21²-21³ oraz art. 21⁶-21⁷ projektowanego KSH) oraz

b) po drugie takie, które z kolei zapewniają ochronę określonych grup interesu występujących w przypadku grupy spółek, a więc przede wszystkim spółki zależnej należącej do grupy spółek (art. 21⁴ i art. 21¹² projektowanego KSH).

W przypadku tej drugiej kategorii przepisów regulujących grupy spółek realizowana jest podstawowa funkcja prawa prywatnego (do którego należy prawo spółek handlowych), a mianowicie ochrona praw jednostki. Oznacza to, że skoncentrowanie się  tylko i wyłącznie na zapewnieniu spółce dominującej sprawnego zarządzania grupą spółek, z pominięciem wspomnianych wyżej "przepisów ochronnych", godziłoby w systemowe zasady przyjęte w prawie prywatnym oraz w cel, dla którego została przewidziana regulacja prawna spółek handlowych.

Grupa spółek stanowi nową kategorię prawną i w żadnym zakresie nie można jej utożsamiać ze stosunkiem dominacji i zależności pomiędzy spółkami, o którym mowa w art. 4 § 1 pkt 4 KSH. Grupa spółek, pomimo faktycznego istnienia podporządkowania i zależności istniejących pomiędzy określonymi spółkami tworzącymi grupę spółek, kieruje się wspólnymi celami gospodarczymi, które umożliwiają spółce dominującej sprawne kierownictwo i zarządzanie.

W ramach wprowadzanych rozwiązań przewidziano bowiem mechanizmy umożliwiające spółce dominującej sprawowanie jednolitego kierownictwa nad spółką lub spółkami zależnymi m.in. poprzez możliwość wydawania spółkom zależnym wiążących poleceń, których odmowa wykonania możliwa będzie m.in. w przypadku, jeżeli jego wykonanie doprowadziłoby do niewypłacalności albo zagrożenia niewypłacalnością tej spółki.

Co więcej, spółka dominująca nabędzie możliwość przeglądania ksiąg i dokumentów spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek oraz żądania udzielenia informacji. Co do zasady, rada nadzorcza spółki dominującej sprawować będzie stały nadzór nad realizacją interesu grupy spółek przez spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek.

Co jednak niezmiernie istotne, wprowadzane rozwiązania prawa holdingowego nie mają charakteru obligatoryjnego i każdorazowo zależą od decyzji spółki zależnej, która może, ale nie musi podjąć uchwałę o uczestnictwie w grupie spółek. Spółki mogą także kontynuować dotychczasową działalność w ramach grup kapitałowych na dotychczasowych zasadach, bez konieczności dokonywania jakichkolwiek zmian.

W przypadku podjęcia uchwały o uczestnictwie w grupie spółek niezbędne jest jego ujawnienie w rejestrze poprzez wpisanie do niego wzmianki.

W sposób szczególny uregulowano także zasady odpowiedzialności członków zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidatorów. W spółce zależnej nie ponoszą oni odpowiedzialności za szkody wyrządzone wykonaniem wiążącego polecenia, a w spółce dominującej – za szkody powstałe wskutek działań podejmowanych w interesie grupy spółek. Taki sposób określenia zasad odpowiedzialności z pewnością jest bardzo nieostry i w praktyce pojawi się wiele problemów w ustaleniu podmiotu odpowiedzialnego za określone działanie. Spółka dominująca w przypadku wyrządzenia drugiej spółce szkody będzie z pewnością powoływała się na podjęcie działań w interesie grupy spółek, która wyłącza jej odpowiedzialność. 

Jak wskazuje projektodawca w uzasadnieniu do omawianego projektu, wprowadzenie prawa grup spółek ma na celu umożliwienie usprawnienia funkcjonowania tych przedsiębiorców, którzy działają z wykorzystaniem złożonych struktur korporacyjnych. To z kolei – zdaniem autorów projektu – powinno przyczynić się do poprawy konkurencyjności i wyników polskich przedsiębiorstw oraz atrakcyjności inwestycyjnej kraju jako całości. Czas pokaże, czy cel w rzeczywistości zostanie osiągnięty.