Zgodnie z art. 42 ust. 4 ustawy o pracownikach samorządowych „Pracownikowi samorządowemu za pracę wykonywaną na polecenie przełożonego w godzinach nadliczbowych przysługuje, według jego wyboru, wynagrodzenie albo czas wolny w tym samym wymiarze, z tym że wolny czas, na wniosek pracownika, może być udzielony w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu.”

Dokonując wykładni przedmiotowego przepisu wskazuję, co następuje. Pracownikowi wykonującemu pracę w godzinach nadliczbowych na polecenie przełożonego (przy czym nie musi to być przełożony bezpośredni), przysługuje według dokonanego przez tego pracownika wyboru albo wynagrodzenie, przez które rozumieć należy „normalne wynagrodzenie” bez dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych, albo czas wolny od pracy w tym samym wymiarze, co czas przepracowany w godzinach nadliczbowych.

Ustawa o pracownikach samorządowych należy do tzw. Pragmatyk pracowniczych, czyli ustaw stanowiących lex specialis w stosunku do Kodeksu pracy. Ustawy te regulują stosunek pracy w sposób odmienny od przepisów kodeksowych, a Kodeks pracy znajduje zastosowanie w stosunkach regulowanych pragmatykami tylko wówczas, gdy nie są one uregulowane w ustawie szczególnej. Fakt ten wynika zarówno z art. 5 kodeku pracy, zgodnie z którym „Jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne, przepisy kodeksu stosuje się w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami”, jak i z art. 43 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych, który stanowi, że „W sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu pracy.”

Zarówno w orzecznictwie, jak i w piśmiennictwie, dominuje pogląd, że art. 42 ust. 3 i 4 w sposób wyczerpujący reguluje przesłanki dopuszczalności pracy w godzinach nadliczbowych pracowników samorządowych i jej rekompensowania, dając pracownikowi prawo wyboru bądź to wynagrodzenia, bądź czasu wolnego, toteż brak jest podstaw do stosowania w tych sprawach przepisów Kodeksu pracy, w szczególności o dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych.

W wyroku z dnia 21 stycznia 2014 r. (sygn. akt: P 6/12) Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 42 ust. 4 ustawy o pracownikach samorządowych, jako lex specialis, wyłącza możliwość zastosowania na podstawie art. 43 u.p.s., odpowiednich przepisów kodeksu pracy.” Ponadto wskazano, że przepis art. 42 ust. 4 „reguluje zasady wynagrodzenia pracowników samorządowych za pracę wykonaną w godzinach nadliczbowych. Zgodnie z nim pracownikowi samorządowemu za pracę wykonaną na polecenie przełożonego w godzinach nadliczbowych przysługuje, stosownie do dokonanego przez niego wyboru, wynagrodzenie albo czas wolny w tym samym wymiarze co liczba przepracowanych godzin nadliczbowych, z tym, że czas wolny, na wniosek pracownika, może być udzielony w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu. Przepis ten nie przewiduje natomiast wypłaty dodatku do normalnego wynagrodzenia w wysokości 50 lub 100%, który przewidują przepisy ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy.”

Podobne stanowisko wyrażone zostało przez Departament Prawny Głównego Inspektora Pracy w dniu 25 czerwca 2009 r.; znak: GPP-433-4560-42/09/PE/RP.

Mając na uwadze powyższe rozważania przyjąć należy, iż brak jest podstaw do przyznania pracownikom samorządowym dodatku do wynagrodzenia, o którym mowa w art. 1511 Kodeksu pracy za wykonaną przez nich na polecenie przełożonego pracę w godzinach nadliczbowych. Pracownik taki za ten czas uprawniony jest wyłącznie do otrzymania wynagrodzenia (bez dodatków) albo czasu wolnego. Należy przy tym stanowczo podkreślić, iż wybór wynagrodzenia albo czasu wolnego jest alternatywą rozłączną, tzn. albo wynagrodzenie, albo czas wolny.